به نقل از «ایکنا»

«تفسیر القرآن الکریم للشیخ الصدوق»؛ مصداق احیای تراث شیعی

تاریخ انتشار: ۲۸ خرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۱۰۸۳۷۲

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ آیین رونمایی از «تفسیر القرآن الکریم للشیخ الصدوق» ظهر امروز ۲۸ خردادماه با حضور نویسنده و اساتید دانشگاه امام صادق(ع) در سالن شهید مطهری این دانشگاه برگزار شد.

محسن دیمه‌کار، عضو هیئت علمی دانشکده تربیت مدرس قرآن مشهد و یکی از گردآورندگان اثر یادشده در این آیین گفت: سخن گفتن در باب ابن بابویه (شیخ صدوق) سخت است؛ چرا که وی عمرش را در راه اهل بیت(ع) صرف کرد و اخلاص بسیاری داشت و تلاش حدیثی بسیار نیز انجام داده است و به تعبیر خودش متوسل به دعای حضرت ولی عصر(عج) بوده و آن حضرت لطف و عنایت خاصی به او داشته‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی افزود: شیخ صدوق بیش از ۲۰۰ اثر تالیف کرده، اما فقط ۱۶ اثر او را در دسترس داریم که این آثار تنها ۶ درصد از او را به ما می‌شناساند و هر چه می‌گوییم مربوط به همین اندک شناختمان است. وی نوآوری‌هایی در علوم قرآنی تفسیر داشت، مثلاً در بحث جمع قرآن بسیار متأثر از اهل سنت و صحاح سته است و پس از پیامبر اکرم(ص) نیز رسالت تبیینی آن حضرت را حذف کردند و زمینه برای جعل حدیث فراهم شد، اما شیخ صدوق لابلای مباحث خود، درباره عدم تحریف قرآن سخن گفته که می‌توان قدری براساس آرای وی پیش رفت.

دیمه‌کار ادامه داد: در بحث وحی، معنای الهام مطرح می‌شود، مانند زنبور عسل و مادر حضرت موسی(ع) که این دو در عرض هم مطرح شده و به نظرم در رابطه با مادر حضرت موسی(ع) کم‌لطفی شده است. شیخ مفید می‌فرماید: این وحی به نوعی برای مادر حضرت موسی(ع) معجزه بوده است که قبل از وی شیخ صدوق نیز آن را مطرح می‌کند و به بحث علم امام می‌پردازد و در این زمینه یکی از مطالبش درباره مادر حضرت موسی(ع) است.

وی تصریح کرد: یکی خلأ‌هایی که احساس می‌شود، بحث تفسیر اهل بیتی است و شیخ صدوق به این امر توجه داشته و در آیاتی که معنا و تفسیر می‌کند، در علم امامت، رجعت و ... دیدگاهش اهل بیتی است.

این نویسنده یادآور شد: گرچه برخی از آرای شیخ صدوق را شیخ مفید نیز بیان کرده، اما او فقط ناقل روایات نبوده و در برخی مواقع ناقد روایات نیز هست؛ بنابراین تفسیر شیخ صدوق مصداقی از احیای امر اهل بیت(ع) و احیای تراث شیعی به شمار می‌رود و برای اولین بار پس از قرن‌ها محرومیت جامعه شیعی از آثار و برکات آن، در اختیار پیروان مکتب اهل بیت(ع) قرار می‌گیرد.

نقادی حدیث

محمود کریمی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه این نشست گفت: شخصیت شیخ صدوق، شاید از چند جهت در میان دانشمندان حائز اهمیت است. یکی از آن‌ها مربوط به جامعیت علمی وی است که نباید وی را صرفاً یک محدث بشناسیم. ویژگی دیگر همت و پشتکاری است که وی داشته و نشانه آن ۲۰۰ تا ۳۰۰ عنوان کتابی است که وجود داشته و همه آن‌ها در دسترس ما نیست. سعه صدر علمی ویژگی دیگری است که هم با اساتید زمان خود و هم با شاگردان غیر شیعه خود داشته است. همچنین وی علاوه بر محدث بودن، نقاد حدیث نیز بود و در تثبیت مبانی اعتقادی شیعه و اهل بیت نقش بزرگی ایفا کرده است.

وی ادامه داد: در کتاب‌های وی نیز آمده که این تفسیر وجود داشته و ما آن را احیا کردیم. محتوای این اثر هم روایات ائمه معصومین(ع) و هم اجتهادات و آرای تفسیری شیخ صدوق است که مقدمه‌ای را در باب تفسیر شیخ صدوق، علوم قرآنی از منظر شیخ صدوق و منابع این اثر بیان شده است. علاوه بر این، اثر او احیای تراث شیعی محسوب می‌شود و نشر اثر مشترک بین‌المللی می‌تواند الگوی خوبی باشد و دانشگاه‌ها در این مسیر از آن الگو بگیرند.

کریمی با بیان اینکه شخصیت وی می‌تواند الگوی خوبی برای دانشجویان باشد، تصریح کرد: با توجه به آثار منتشر شده از شیخ صدوق، او را شخصیتی می‌بینیم که از ظرفیت‌های دوره نوجوانی و جوانی استفاده کرده و در ۲۲ سالگی مرجعیت حدیث را در قم داشته است. اگر فقه می‌خوانیم، تفقه دین یعنی دین‌شناسی حائز اهمیت بالاتری است. مطالعه آراء دگراندیشان نیز اهمیت ویژه‌ای دارد؛ چرا که وی هم با اساتید و هم شاگردان غیرشیعه ارتباط داشته و این موضوع برای دانشجویان درس‌آموز است.

3 الگوی پرانرژی برای جوانان

مجید معارف، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز با معرفی کتاب خود با عنوان «محدث صادق» که درباره شیخ صدوق نوشته است، گفت: نیاز است برخی جوان‌ها الگو‌های پرانرژی داشته باشند و من اگر بخواهم الگویی معرفی کنم شیخ صدوق، علامه مجلسی و محدث نوری را معرفی می‌کنم.

معارف ادامه داد: تفسیر شیخ صدوق از نوع اثری و روایی بوده و قرائنی از آن در کتاب‌های دیگر وجود دارد. به عنوان مثال در «کتاب التوحید» روایتی را نقل کرده و به کتاب تفسیرش اشاره می‌کند. در قرینه دیگر، موضع‌گیری شیخ صدوق نسبت به تفسیر به رأی است که این بحث را در بسیاری از آثار خود از جمله «کتاب التوحید» یک حدیث قدسی نقل می‌کند و متوجه می‌شویم که گرایش تفسیری وی مبتنی بر روایات است.

وی تصریح کرد: این گرایش شیخ صدوق و نگارش تفسیر اثری مانع این نیست که می‌دانیم وی اجتهادات تفسیری داشته و این اجتهادات تفسیری برآمده از همان جهان‌بینی روایی است که بر ذهن وی نقش بسته بود،.چه در کتاب اعتقادات و چه در کتاب‌های دیگر می‌بینیم که وی در پای بسیاری از روایات تفسیری اظهار نظر علمی می‌کنند، یعنی تفسیر اجتهادی به معنای تدبر مناسب در قرآن را مخل تفسیر روایی نمی‌دانستند.

معارف در ادامه به ساختار کتاب اشاره کرد و گفت: این کتاب دارای سه مقدمه است که مقدمه اول درباره شخصیت شیخ صدوق بوده، مقدمه دوم، درباره مبانی تفسری شیخ صدوق است که عالمانه و محققانه نوشته شده است و مقدمه سوم آنچه به عنوان علوم قرآنی مشهود است، در قالب کتاب‌نامه‌ای آمده و پس از آن وارد سوره‌های قرآنی می‌شویم که در ابتدا فضائل سوره‌ها آمده و بعد روایات تفسیری در ذیل هر سوره ذکر می‌شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار کرد: بخش نهایی کتاب شامل ملحقات است که در چهار موضوع توحید، نبوت، امامت و رجعت آمده و به نظر می‌رسد باید نسبت به تبویب ملحقات در آینده اقدام شود.

معارف با اشاره به امتیاز‌های آثار صدوق گفت: این کتاب، ارائه تفسیر اثری جدیدی از دوران متقدم در حد تفسیر علی بن ابراهیم قمی یا تفسیر عیاشی است. یعنی اکنون یک کتاب متولد شد، با این تفاوت که این تفسیر امتیازاتی نسبت به دو تفسیر یادشده دارد، اول اینکه در رابطه با تفسیر قمی، نسبت به شخص ابراهیم قمی، تشکیک هست و آیت‌الله معرفت نیز در این زمینه تشکیک کرده است و همچنین تفسیر عیاشی تفسیری نیمه‌تمام است و اسناد آن حذف شده است، اما در تفسیر شیخ صدوق، تشکیکی نیست. همچنین با این اثر، برخی از آثار از میان رفته شیخ صدوق احیا شده است.

وی در ادامه پیشنهاد‌هایی را درباره عنوان این کتاب بیان کرد و افزود: اسم کتاب در آینده نیاز به بازنگری دارد. شاید اگر من جای مؤلف بودم، عنوان آن را «تفسیر القرآن الکریم لآثار شیخ الصدوق» نامگذاری می‌کردم؛ چرا که این اثر، سایه‌ای از آن کتاب است و اصل آن نیست، به همین دلیل باید در عنوان آن تجدید نظر کرد. علاوه بر این، در این کتاب پاورقی‌هایی تخریج و تحقیق شده، اما هیچ تعریض و موضع‌گیری نسبت به آن‌ها دیده نمی‌شود.

همچنین محمود کریمی و محسن دیمه‌کار، مؤلفان این کتاب، روایات تفسیری شیخ صدوق را به همراه آرا و اجتهادات تفسیری وی با تحقیق کامل در شانزده اثر به جای مانده از وی استخراج کرده و با استناد کامل و دقیق، این روایات را به ترتیب سوره‌ها و آیات در مصحف شریف تدوین کرده‌اند.

یادآور می‌شود، این کتاب که چاپ مشترک دانشگاه امام صادق(ع) و معهد المعارف الحکمیه لبنان است و به زبان عربی منتشر شده، در پایان مراسم رونمایی شد و در حال حاضر آماده عرضه به علاقه‌مندان است.

انتهای پیام

منبع: ایکنا

کلیدواژه: دانشگاه امام صادق

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۱۰۸۳۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (11 اردیبهشت)

به عزم توبه سحر گفتم استخاره کنم
بهار توبه شکن می‌رسد چه چاره کنم

سخن درست بگویم نمی‌توانم دید
که می خورند حریفان و من نظاره کنم

چو غنچه با لب خندان به یاد مجلس شاه
پیاله گیرم و از شوق جامه پاره کنم

به دور لاله دماغ مرا علاج کنید
گر از میانه بزم طرب کناره کنم

ز روی دوست مرا چون گل مراد شکفت
حواله سر دشمن به سنگ خاره کنم

گدای میکده‌ام لیک وقت مستی بین
که ناز بر فلک و حکم بر ستاره کنم

مرا که نیست ره و رسم لقمه پرهیزی
چرا ملامت رند شرابخواره کنم

به تخت گل بنشانم بتی چو سلطانی
ز سنبل و سمنش ساز طوق و یاره کنم

ز باده خوردن پنهان ملول شد حافظ
به بانگ بربط و نی رازش آشکاره کنم

تفسیر :

با آرزوهای محال و دست نیافتنی عمر خود را هدر ندهید و عاقلانه فکر کنید و تصمیم بگیرید. هرگز از خط تعادل خارج نشوید و از افراط و تفریط برحذر باشید.

اگرچه ناملایمات زندگی فشار زیادی به شما آورده اما شجاعت خود را حفظ کنید و در برابر سختی ها سر خم نکنید که انشالله به نیت دل خود برسید.

زندگی نامه حافظ

حافظ، شاعر فارسی زبان قرن هشتم هجری بوده که در سال ۷۲۷ هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدر او بهاءالدین محمد نام داشت که در دوران کودکی حافظ، از دنیا رفت. حافظ در دوران نوجوانی شاگرد نانوا بود و به‌همراه مادرش زندگی سختی را سپری می‌کرد. گفته می‌شود او در اوقات فراغت خود به مکتب‌خانه‌ای که نزدیک نانوایی بود می‌رفت و خواندن و نوشتن را از همان جا فراگرفته است. او در مجالس درس علما و بزرگان زمان خود شرکت می‌کرد و نیز‌زمان برای کسب درآمد به کارهای سخت و طاقت فرسا می‌پرداخت. خانه حافظ در محله شیادان شیراز بود.

این شاعر بزرگ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی مسلط شد و در دهه بیست زندگی خود به یکی از مشاهیر علم و ادب سرزمین خود تبدیل شد. جالب است بدانید که او قرآن را به‌طور کامل حفظ بود و به همین خاطر تخلص حافظ را برای او انتخاب کردند. شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی حدود چهل سال در حوزه درس استادان آن زمان از قبیل قوام الدين عبدالله، مولانا بهاء الدين عبدالصمد بحرآبادی، مير سيد شريف علامه گرگانی، مولانا شمس الدين عبدالله و قاضی عضدالدين عيجی  شرکت می‌کرد و به همین خاطر به اکثر دانش‌های زمان خود مسلط بود.

حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرد و شغل دیوانی را برای خود انتخاب کرد. او علاوه بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان دیگری همانند شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز حضور پیدا کرده بود. حافظ از طریق دیوانی امرار معاش می‌کرد و شاعری شغل اصلی او نبود. جالب است بدانید که بزرگ‌ترین گناه از نظر حافظ، ریاکاری و مردم‌فریبی بود. حافظ در دوران زندگی خود اشعار به‌ویژه غزلیات بسیار زیبا و معنی‌داری سروده است که نیز‌اکنون پس از گذشت قرن‌ها از آن، بوی تازگی داده و خواندنش آرامش‌بخش است. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی، قطعات و رباعیات می‌شود.

حافظ در دوران جوانی عاشق دختری به نام شاخه نبات شد؛ البته برخی بر این عقیده‌اند که نام همسر حافظ نسرین بود و او این نام را به‌دلیل شیرین زبانی معشوقه‌اش به او اختصاص داده است. او برای رسیدن به معشوقه‌اش، ۴۰ شبانه روز را به‌طور مستمر در آرامگاه باباکوی شب زنده‌داری کرده و به دعا پرداخت. سپس، با شاخه نبات ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند پسر بود. حافظ تنها یک بار ازدواج کرد و پس از مرگ همسرش مجرد ماند. به همین خاطر بسیاری از عارفان و عاشقان، عشق مقدس و واقعی را در حافظ جستجو می‌کنند. پسر این شاعر بزرگ نیز در دوران جوانی در راه سفر نیمه‌کاره به هند همراه پدرش از دنیا رفت.

در تقویم رسمی ایران، ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ است و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی در سراسر دنیا روی آرامگاهش در شهر شیراز برگزار می‌شود.

 

آثار حافظ

دیوان حافظ شامل ۵۰۰ غزل، ۴۲ رباعی و چند قصیده است که آن را در در ۵۰ سال از زندگی خود سروده است؛ یعنی به‌طور متوسط در هر سال تنها ۱۰ غزل سروده است؛ زیرا او در لحظاتی خاص به سرودن اشعار خود می‌پرداخت و تمرکز خود را روی خلق آثاری ناب گذاشته بود که شایسته مقام معشوق باشد. این نکته بسیار قابل‌توجه و تامل‌برانگیز بوده و به همین خاطر دیوان او را به یک کتاب خاص و خواندنی تبدیل کرده است. دیوان حافظ بیش از ۴۰۰ بار به زبان فارسی و زبان‌های دیگر دنیا به چاپ رسیده است. حافظ لقب ماهرترین غزل‌سرای زبان فارسی را نیز با اقتدار از آن خود کرده و تک بیت‌های او بسیار درخشان و تماشایی است.

شاید تعبیر کردن یا قدرت تاویل پذیری را بتوان از مهم‌ترین خصوصیات اشعار حافظ به حساب آورد؛ زیرا هر کس که دیوان حافظ را باز کرده و غزلی از آن می‌خواند، با توجه به شرایط روحی خود برداشت متفاوتی از آن می‌کند؛ به‌گونه‌ای که حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است. در اشعار حافظ، تناسبات هنری به شکلی ظریف و دقیق رعایت شده‌اند و ایهام و ابهام را به جا و درست به کار برده است. در برخی از اشعار حافظ، زبان طنز نیز به کار گرفته شده تا ناگفته‌ها به کمک زبان طنز بیان شود.

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (9 اردیبهشت)